Financiering
Gemeenten krijgen geld van de Rijksoverheid uit het gemeentefonds. Hoeveel geld gemeenten uit het gemeentefonds krijgen hangt af van hun specifieke kenmerken en belastingcapaciteit. Deze belastingcapaciteit geeft aan hoeveel belasting een gemeente jaarlijks kan innen. Gemeenten bepalen zelf waar ze het geld uit de algemene uitkering van het gemeentefonds aan besteden. Binnen een gemeente moet het college wel aan de gemeenteraad uitleggen hoe ze dit geld wilt besteden.
Bommenregeling
Gemeenten kunnen via het gemeentefonds in aanmerking komen voor een bijdrage in de gemaakte kosten voor het opsporen en ruimen van ontplofbare oorlogsresten uit de Tweede Wereldoorlog (de zogenoemde bommenregeling). De bommenregeling is geen Rijkssubsidie maar een regeling die wordt gefinancierd via een suppletieregeling binnen het gemeentefonds.
Het doel van het gemeentefonds is om iedere gemeente een gelijkwaardige financiële uitgangspositie te geven. Gemeenten kunnen zo een gelijkwaardig voorzieningenniveau kunnen realiseren tegen gelijke belastingdruk. Mensen moeten in principe toegang hebben tot hetzelfde voorzieningenniveau en dat mag niet afhankelijk zijn van de plek waar iemand woont.
De bommenregeling is een regeling ván gemeenten, vóór gemeenten. Het idee achter de regeling is dat gemeenten die veel kosten hebben op het gebied van het ruimen van ontplofbare oorlogsresten hier beperkt financieel nadeel van ondervinden ten opzichte van andere gemeenten die hier niet mee te maken hebben. Alle uitkeringen in het kader van de bommenregeling worden door alle gemeenten gezamenlijk gedragen. In die zin is er sprake van communicerende vaten.
Het vergoedingspercentage voor bijdragen die worden verstrekt is 68%. Het ministerie van van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) geeft per 2021 in een factsheet informatie over de manier waarop gemeenten een aanvraag kunnen indienen en hoe om te gaan met kosten van derden. Daarnaast informeert BZK gemeenten over de bommenregeling via de circulaires van het gemeentefonds.
Kosten van derden
Alleen gemeenten kunnen een aanvraag indienen bij het ministerie van BZK.
In de huidige praktijk komt het voor dat gemeenten ook kosten van derden in het raadsbesluit opnemen.
Het ministerie van BZK zegt hierover in de meicirculaire 2024:
'Helaas blijkt in de praktijk dat sommige gemeenten toch de kosten van derden in hun aanvraag opnemen. Vanaf 2024 zullen de fondsbeheerders er strenger op toezien dat alleen de gemeentelijke kosten en/of die van een particuliere vondst, in de aanvraag worden meegenomen. Dit zal fasegewijs worden gehandhaafd. Dit jaar (2024) wordt gehandhaafd op of de ingediende aanvragen niet de kosten van waterschappen en provincies bevatten. Vanaf volgend jaar (2025) zullen ook de kosten van andere derden, met uitzondering van particuliere vondsten, niet langer voor vergoeding in aanmerking komen. Bovendien moet vanaf volgend jaar (2025) expliciet in het raadsbesluit worden verklaard dat de kosten alleen de kosten, exclusief btw, van gemeenten en/of particuliere vondsten betreffen. Er hoeft geen verdere onderbouwing te worden overlegd.'
Richtsnoer is dat de bommenregeling in het gemeentefonds niet is bedoeld voor het compenseren van private partijen voor kosten die anders door de markt zouden worden gedragen.
Bijdrage aanvragen
Om in aanmerking te komen voor een bijdrage dient de gemeente een raadsbesluit in bij het ministerie van BZK waarin de gemaakte kosten voor het opsporen en ruimen van ontplofbare oorlogsresten zijn opgenomen. Er hoeft geen verdere onderbouwing overlegd te worden. De bijdrage heeft betrekking op de gemaakte kosten exclusief btw. In het raadsbesluit dient daarom duidelijk te worden gemaakt wat de bedragen exclusief btw zijn.
De raadsbesluiten worden bij voorkeur verstuurd per e-mail naar regelingen@minbzk.nl
Per post kan dit naar:
Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
t.a.v. FEZ/Begrotingszaken/Regelingen
Postbus 20011
2500 EA Den Haag
Uitkeringsmoment
Aanvragen die vóór 1 april door het ministerie van BZK zijn ontvangen worden na beoordeling in het jaar van ontvangst toegekend. Aanvragen die het ministerie vanaf 1 april ontvangt worden meegenomen in het volgende jaar.
Via de meicirculaire van het gemeentefonds ontvangen gemeenten informatie over het toegekende bedrag. De uitbetaling van het bedrag loopt vervolgens mee in de reguliere bevoorschotting van de uitkering uit het gemeentefonds.
Inhoudelijke vragen over de bommenregeling? Mail dan postbus.gf@minbzk.nl.
Praktijkverhalen
Onderstaande praktijkverhalen geven aan hoe gemeenten elk op hun eigen manier omgaan met het onderwerp financiën in relatie tot ontplofbare oorlogsresten. Het kenniscentrum probeert op deze manier de verschillende mogelijke uitgangspunten te belichten. In de loop van de tijd worden deze praktijkverhalen aangevuld. De meeste praktijkverhalen gaan over de praktijk van gemeenten die speelde voordat in de meicirculaire’s van 2023 en 2024 door BZK meer duidelijkheid werd verschaft over 'derden'.