Hoe passen Ontplofbare Oorlogsresten binnen het gemeentelijke beleidsproces?
Het gemeentelijke krachtenveld onderscheid voornamelijk drie (financiële) beleidscycli, namelijk:
- meerjaren cyclus van kadernota, per beleidsthema;
- jaarcyclus financieel, voor alle beleidsthema’s;
- vierjaarlijkse cyclus gemeenteraadsverkiezingen, voor alle beleidsthema’s.
Met deze cycli maken gemeenten inzichtelijk in hoeverre de doelstellingen van de gemeente bereikt worden en welke (financiële) middelen daarvoor nodig zijn. Het is wettelijk verplicht voor de gemeente om elk jaar in ieder geval een begroting en jaarrekening te maken. Ter voorbereiding van de begroting wordt er een kadernota opgesteld, vaak ook wel de voorjaarsnota genoemd.
De omgang van de gemeente(raad) met de bijdrageregeling OO (zie ook financiën) heeft een plaats binnen deze cycli. Dus de aanvragen van de gemeenteraad richting het gemeentefonds om een bijdrage in de kosten voor het onderzoeken en opsporen van OO ("de bommenregeling"). Maar ook het wel/niet samenwerken met derden en de gevolgen van mogelijke OO voor de grondexploitatie van projecten heeft daarin een plaats.
Hoe maak je beleid?
Een mogelijk handvat om te komen tot OO-beleid is Beleid en regelgeving ontwikkelen Kenniscentrum voor beleid en regelgeving. Ondanks dat dit specifieke beleidskompas en de beleidscyclus is beschreven voor de rijksoverheid geeft dit een goed inzicht in de te doorlopen stappen om te komen tot OO-beleid en hoe dat beleid ook in stand te houden. Hele basale vragen komen aan de orde zoals:
- Wat is het probleem?
- Wat is het beoogde doel?
- Wie zijn de belanghebbenden en waarom?
- Wat zijn opties om het doel te realiseren?
- Wat zijn de gevolgen van de opties?
- Wat is de voorkeursoptie?
Een ander mogelijk handvat is bijvoorbeeld de Routeplanner BodemAmbities | Informatiepunt Leefomgeving. Ook hier geldt dat het een ander onderwerp en een andere doelgroep is, maar de stappen in de routeplanner kunnen heel goed gebruikt worden om te komen tot beleid OO.
De gemeentelijke beleidscyclus
Een gemeentelijke beleidscyclus bestaat meestal uit:
- agendavorming
- besluitvorming
- beleidsuitvoering
- beleidsevaluatie
Wat zijn nu relevante zaken om te overwegen bij OO?
Agendavorming
Agendavorming OO betreft een heel pallet , stel daarom vragen als;
Wie betrek je vanuit de gemeentelijke organisatie bij het maken van beleid over OO?
Heel vaak wordt OO het probleem gemaakt van één persoon of partij/stakeholder, terwijl het binnen de gemeente een gezamenlijke opgave betreft. Het is een niche onderwerp met soms grote gevolgen voor verschillende onderdelen van de organisatie. Vorm een projectteam dat breder is dan enkel de initiële probleemeigenaar. Een dergelijk projectteam verdiend ook een ambtelijk (of -bestuurlijk) opdrachtgever.
Wie kunnen allemaal betroken zijn?
- Adviseurs Openbare Orde en Veiligheid (OOV)
- Projectbureau
- Beheerders van de openbare ruimte
- Bodembeheerders
- Ruimtelijke ordenaars
- Archeologen
- Financiële adviseurs
- Juristen
- Bedrijfscontactfunctionarissen
- Et cetera
Zijn er andere signalen over OO?
- Mogelijke signalen uit de dagelijkse praktijk van OOV zoals toevallige vondsten of dumping van OO door zogenaamde metaaldetectoristen.
- Signalen vanuit de projectorganisatie of juist van de beheersorganisatie van de gemeente. Waar vanwege Arbowetgeving en de bijbehorende beheersmaatregelen een zware druk komt te liggen vanwege onderzoeken en opsporen van OO.
- Maar ook incidenten, zoals het spontaan aantreffen of detonatie van OO kan een aanleiding zijn voor het ontwikkelen van beleid over de omgang van OO voor gemeenten.
Wat wil je bereiken in de omgang met OO op de lange termijn?
Wat wil je bereiken met het beleid OO? Beschrijf je beleidsdoelen.
Maak je beleid voor enkel de gemeentelijke projecten in het kader van Arbowet- en regelgeving?
Richt je het beleid enkel op Openbare Orde en Veiligheid (OOV) of wordt het een combinatie van beide?
Is er überhaupt wel sprake van een probleem met OO in de gemeente en zo ja, waar en aan wie moet dat probleem dan worden geadresseerd?
Zijn er alternatieven denkbaar voor het beleid OO?
Wil je een faciliterende of regisserende gemeente zijn als het gaat om OO?
Er zijn nog meer vragen te stellen of afwegingen te maken bij agendavorming:
Maatschappelijke opgaven?
Relevante input zijn ook ontwikkelingen op andere beleidsterreinen. Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie of de woningbouwopgave. Wanneer daarbij bodemroeringen plaats vinden en ook nog in OO verdacht gebied. Dan vormt OO mogelijk een groot knelpunt bij de oplossing van een dergelijke opgave.
Het onderwerp OO heeft het in zich om automatisch (als in een reflex) te gaan voor 100% veiligheid en om hierbij worst case scenario’s te hanteren. Deels door onbekendheid met de materie en door het zoeken naar een mate van zekerheid die bijvoorbeeld niet wordt aangetroffen bij een onderwerp als vuurwerk of een ander veiligheidsbeleid. Creëer ruimte in de te maken afwegingen, door bij deze “reflex” stil te staan en daar de juiste en bewuste keuze in te maken. Lees daarvoor proportionaliteit en risicomanagement).
Als het gaat over OO dan is er niet of nauwelijks sprake van zogenaamde beleidsdoorwerking. Dus er zijn geen rijks- of provinciale overheden die gewenste ontwikkelingen (juridisch) vastleggen waardoor ook andere overheden, zoals gemeenten, worden gebonden om mee te werken aan de realisatie van het beleid.
Denk al bij de agendavorming aan onderhoud van de producten die je wilt opleveren. Als er een gemeente breed historisch vooronderzoek nodig is hoe ga je dan om met nieuwe onderzoeken, updates n.a.v. gewijzigde normen, uitwisselbaarheid, openbaarheid en het uitleveren van informatie aan derden?
Besluitvorming
Afhankelijk van welk deel van het gehele pallet je wilt invullen wordt bepaald wie over wat besluit betreffende OO. Dan is het ook zaak om deze spelers/beslissers tijdig en volledig te betrekken.
Als het enkel gaat om Arbeidsomstandigheden van de eigen gemeentelijke projecten dan wordt een besluit over een werkproces vaak afgehandeld door een afdelingshoofd. Maar maak je keuzes die verder gaan dan enkel de eigen gemeentelijke projecten of waarbij de OOV in het geding is dan wordt hierbij al snel de burgemeester betrokken.
Raakt beleid aan maatschappelijke ontwikkelingen, ruimtelijke invulling of economische of heeft het financiële gevolgen dan zijn er meerdere collegeleden bij betrokken. Over de bijdrageregeling is sowieso de gemeenteraad aan zet.
Het onderwerp OO is een specifiek onderwerp dat tot de verbeelding spreekt, waar vaak meerdere partijen een mening over hebben en ook grote belangen kunnen spelen. Het is daarom verstandig om vooraf in kaart te brengen welke onderdelen in het beleid aan de orde komen, vervolgens wie er bij besluitvorming zijn betrokken en dat aan het college voor te leggen. Kort gezegd is het onderwerp OO een onderwerp waar vaak de burgemeester het voortouw neemt en het college en de gemeenteraad in mee neemt.
Op dit punt is het belangrijk om al na te denken over communicatie over het nog vast te stellen beleid. Communicatie intern, maar zeker ook naar inwoners, ondernemers en belangenbehartigers.
Uitvoering
Als de agenda duidelijk is en de juiste partijen hebben besloten over de onderwerpen die van belang worden geacht, dan zal er tot uitvoering van die besluiten worden over gegaan. Dat vraagt naast communicatie over de besluiten ook om tussentijds bijsturen en begeleiden van het uit te voeren beleid. Daarbij is het belangrijk om het projectteam of een deel daarvan nog in stand te houden. Dit om tijdens de uitvoering en in te grijpen waneer dat nodig is naast monitoring.
Beleidsevaluatie
Plan vooraf al een evaluatiemoment in. Worden de vooraf gedefinieerde beleidsdoelen gerealiseerd en zijn er mogelijk nog andere gevolgen?
Als er wordt gewerkt met een gemeente breed historisch vooronderzoek, mogelijk een bodembelastingkaart. Bedenk dan vooraf de mogelijke gevolgen van een evaluatie. Zoals bijvoorbeeld het bijwerken van de bodembelastingkaart.