Hoe passen Ontplofbare Oorlogsresten binnen het gemeentelijke beleidsproces?

Het gemeentelijke krachtenveld onderscheidt voornamelijk 3 (financiële) beleidscycli, namelijk:

meerjaren cyclus van kadernota, per beleidsthema
jaarcyclus financieel, voor alle beleidsthema's
vierjaarlijkse cyclus gemeenteraadsverkiezingen, voor alle beleidsthema's

Met deze cycli maken gemeenten inzichtelijk in hoeverre de doelstellingen van de gemeente bereikt worden en welke (financiële) middelen daarvoor nodig zijn. Het is wettelijk verplicht voor elke gemeente om jaarlijks in ieder geval een begroting en jaarrekening te maken. Ter voorbereiding van de begroting wordt een kadernota opgesteld, ook wel de voorjaarsnota genoemd.

De omgang van de gemeente(raad) met de bijdrageregeling OO (zie ook financiën) heeft een plaats binnen deze cycli. Daarmee dus ook de aanvragen van de gemeenteraad bij het gemeentefonds voor een bijdrage in de kosten voor het onderzoeken en opsporen van OO, de zogenaamde bommenregeling. Maar ook het wel/niet samenwerken met derden en de gevolgen van mogelijke OO voor de grondexploitatie van projecten vallen daaronder.

Hoe maak je beleid?

Een mogelijk handvat om te komen tot OO-beleid is te vinden op Beleid en regelgeving ontwikkelen Kenniscentrum voor beleid en regelgeving. Ondanks dat hier een specifiek beleidskompas en de beleidscyclus voor de Rijksoverheid zijn beschreven geeft deze beschrijving een goed inzicht in de te doorlopen stappen om te komen tot OO-beleid en hoe dat beleid in stand te houden. Hierbij komen basale vragen aan de orde zoals:

Wat is het probleem?
Wat is de doelstelling?
Wie zijn de belanghebbenden en waarom?
Wat zijn opties om het doel te realiseren?
Wat zijn de gevolgen van de opties?
Wat is de voorkeursoptie?

Een ander mogelijk handvat is de Routeplanner BodemAmbities | Informatiepunt Leefomgeving. Ook hier geldt dat de website een ander onderwerp en een andere doelgroep behandelt, maar de stappen in de routeplanner kunnen heel goed gebruikt worden om te komen tot beleid OO.

De gemeentelijke beleidscyclus

Een gemeentelijke beleidscyclus bestaat meestal uit:

agendavorming
besluitvorming
beleidsuitvoering
beleidsevaluatie

Wat zijn nu relevante zaken om te overwegen bij OO?

Agendavorming

Agendavorming OO betreft een heel palet, stel daarom vragen als:

Wie betrek je vanuit de gemeentelijke organisatie bij het maken van beleid over OO?

Heel vaak wordt OO gezien als het probleem van 1 persoon of partij/stakeholder, terwijl OO binnen de gemeente een gezamenlijke opgave betreft. Het is een niche onderwerp met soms grote gevolgen voor verschillende onderdelen van de organisatie. Vorm een projectteam dat breder is dan enkel de initiële probleemeigenaar. Een dergelijk projectteam verdient ook een ambtelijk en bestuurlijk opdrachtgever.

Wie kunnen allemaal betrokken zijn?

Adviseurs Openbare Orde en Veiligheid (OOV)
Projectbureau
Beheerders van de openbare ruimte
Bodembeheerders
Ruimtelijke ordenaars
Archeologen
Financiële adviseurs
Juristen
Bedrijfscontactfunctionarissen
Et cetera

Zijn er andere signalen over OO?

mogelijke signalen uit de dagelijkse praktijk van OOV zoals toevallige vondsten of dumping van OO door zogenaamde metaaldetectoristen
signalen vanuit de projectorganisatie of juist van de beheersorganisatie van de gemeente. Waar vanwege Arbowetgeving en de bijbehorende beheersmaatregelen een zware druk komt te liggen vanwege onderzoeken en opsporen van OO
maar ook incidenten, zoals het spontaan aantreffen of detonatie van OO kan een aanleiding zijn voor het ontwikkelen van beleid over de omgang van OO voor gemeenten.

Wat wil je bereiken in de omgang met OO op de lange termijn?

Wat wil je bereiken met het beleid OO? Beschrijf je beleidsdoelen.

Maak je beleid voor enkel de gemeentelijke projecten in het kader van Arbowet- en regelgeving?

Is het beleid enkel gericht op Openbare Orde en Veiligheid (OOV) of wordt het een combinatie van beide?

Is er überhaupt wel sprake van een probleem met OO in de gemeente en zo ja, waar en aan wie moet dat probleem dan worden geadresseerd?

Zijn er alternatieven denkbaar voor het beleid OO?

Wil je een faciliterende of regisserende gemeente zijn als het gaat om OO?

Meer vragen en afwegingen bij agendavorming:

Wat is de impact van het onderwerp OO op de maatschappelijke opgaven van de gemeente?

Ook ontwikkelingen op andere beleidsterreinen kunnen voor relevante input zorgen. Denk bijvoorbeeld aan de energietransitie of de woningbouwopgave. Wanneer daarbij bodemroeringen plaats vinden en ook nog in OO verdacht gebied vormt OO mogelijk een groot knelpunt bij de oplossing van een dergelijke opgave.

Bij het onderwerp OO gaat men vaak automatisch (als in een reflex) voor honderd procent veiligheid, waarbij worstcasescenario's worden gehanteerd.Deels door onbekendheid met de materie en ook door het zoeken naar een mate van zekerheid die bijvoorbeeld niet wordt aangetroffen bij een onderwerp als vuurwerk of een ander veiligheidsbeleid. Creëer ruimte in de te maken afwegingen, door bij deze 'reflex' stil te staan en daar de juiste en bewuste keuze in te maken. Lees daarvoor proportionaliteit en risicomanagement.

Als het gaat over OO is er niet of nauwelijks sprake van zogenaamde beleidsdoorwerking. Dus er zijn geen rijks- of provinciale overheden die gewenste ontwikkelingen (juridisch) vastleggen waardoor ook andere overheden, zoals gemeenten, worden gebonden om mee te werken aan de realisatie van het beleid.

Denk al bij de agendavorming aan onderhoud van de producten die je wilt opleveren. Is er een gemeentebreed historisch vooronderzoek nodig? Hoe ga je dan om met nieuwe onderzoeken, updates naar aanleiding van gewijzigde normen, uitwisselbaarheid, openbaarheid en het uitleveren van informatie aan derden?

Besluitvorming

Afhankelijk van welk deel van het gehele palet je wilt invullen wordt bepaald wie over wat besluit betreffende OO. Dan is het ook zaak om deze spelers/beslissers tijdig en volledig te betrekken.

Als het enkel gaat om arbeidsomstandigheden van de eigen gemeentelijke projecten, wordt een besluit over een werkproces vaak afgehandeld door een afdelingshoofd. Maar bij keuzes die verder gaan dan enkel de eigen gemeentelijke projecten of waarbij de OOV in het geding is, wordt hierbij al snel de burgemeester betrokken.
Raakt beleid aan maatschappelijke ontwikkelingen, ruimtelijke of economische invulling of heeft het financiële gevolgen? Dan zijn er meerdere collegeleden bij betrokken. Als het gaat over de bijdrageregeling is sowieso de gemeenteraad aan zet.

Het onderwerp OO is een specifiek onderwerp dat tot de verbeelding spreekt, waar vaak meerdere partijen een mening over hebben en waarbij grote belangen kunnen spelen. Het is daarom verstandig om vooraf in kaart te brengen welke onderdelen in het beleid aan de orde komen, vervolgens wie er bij besluitvorming zijn betrokken en dat aan het college voor te leggen. Kort gezegd neemt de burgemeester voor het onderwerp OO vaak het voortouw en neemt het college en de gemeenteraad daarin mee.

Op dit punt is het belangrijk om al na te denken over communicatie over het nog vast te stellen beleid. Communicatie intern, maar zeker ook naar inwoners, ondernemers en belangenbehartigers.

Uitvoering

Als de agenda duidelijk is en de juiste partijen besloten hebben over de onderwerpen die van belang worden geacht, zal er tot uitvoering van die besluiten worden over gegaan. Dat vraagt naast communicatie over de besluiten ook om tussentijds bijsturen en begeleiden van het uit te voeren beleid. Daarbij is het belangrijk om het projectteam of een deel daarvan nog in stand te houden. Dit om tijdens de uitvoering, naast monitoring, in te grijpen wanneer dat nodig is.

Beleidsevaluatie

Plan vooraf al een evaluatiemoment in. Worden de vooraf gedefinieerde beleidsdoelen gerealiseerd en zijn er mogelijk nog andere gevolgen?

Wordt er gewerkt met een gemeente breed historisch vooronderzoek, mogelijk een bodembelastingkaart? Bedenk dan vooraf de mogelijke gevolgen van een evaluatie. Zoals bijvoorbeeld het bijwerken van de bodembelastingkaart.