Magneetvisser werpt hengel niet meer in Amersfoort uit

Tijdens de Tweede Wereldoorlog was het spoorwegemplacement in Amersfoort een belangrijk doelwit voor de geallieerden, die het gebied meerdere malen bombardeerden. Het station was een strategisch knooppunt voor het treinverkeer van de Duitsers, die veel manschappen en materieel via Amersfoort aanvoerden. De bommen die op het stationsgebied vielen, zaaiden soms tot in de wijde omtrek een spoor van vernieling. “Zo is er ooit een munitietrein gebombardeerd waarbij munitie honderden meters weggeslingerd werd”, vertelt Megan Ladiges, die zich als medewerker Crisisbeheersing bij de afdeling Openbare Orde en Veiligheid in de Amersfoortse oorlogsgeschiedenis verdiepte.

“Ook de Amersfoortse Berg was een belangrijk strategisch punt”, weet Ladiges. “De Duitsers hadden daar geschutstellingen, loopgraven en mijnenvelden. Aan het eind van de oorlog verschoten Canadese tanks veel granaten bij de bevrijding van het noordelijke gedeelte van Amersfoort. Op talloze plekken bestaat daarom een verhoogd risico op het aantreffen van niet gesprongen explosieven uit die jaren. Dit werd bevestigd door historisch onderzoek op basis waarvan we een Bodembelastingkaart NGE (Niet gesprongen explosieven) lieten maken.”

Geen sluitende wetgeving

Drie jaar geleden bleek dat jonge magneetvissers actief op zoek gingen naar granaten en andere restanten uit oorlogstijd. Voorzien van touwen met extreem sterke magneten visten zij in de Amersfoortse binnenstad naar munitie, wapens en ander oorlogstuig. “Jongens van een jaar of veertien, vijftien haalden hierbij verschillende keren onontplofte granaten naar boven”, vertelt Ladiges, die besloot om actie te ondernemen. Een telefonische rondgang langs gemeenten als Rotterdam en Groningen leerde haar dat er geen effectieve wetgeving is om magneetvissen te verbieden.

Wie met een magneet een mooie post-Middeleeuwse sleutel of een vondst uit de Tweede Wereldoorlog uit de gracht opvist, overtreedt volgens de Rijksdienst Cultureel Erfgoed de Erfgoedwet. “Maar handhaving op de Erfgoedwet werd als onvoldoende haalbaar gezien. Voor veel overtredingen en misdrijven hanteert het OM vaste boete-tarieven. Deze overtredingen en misdrijven hebben feitcodes. Omdat een feitcode hier ontbreekt is de procedure lang en arbeidsintensief en daardoor zou toepassing minder adequaat en daadkrachtig zijn. Ook een noodverordening werd overwogen, maar hier kleefden eveneens nadelen aan, zoals de beperkte geldigheid voor zowel gebied als periode. Besluitvorming zou een tijdje gaan duren, terwijl acute dreiging van gevaar speelde.”

Plaatselijke verordening

Het werd uiteindelijk een APV-wijziging omdat het OM dat het meest wenselijk vond. BOA’s en politie kunnen daarop handhaven, ook zonder feitcode. “Onze bestuurders wilden niet meteen de strenge overheid uithangen die alles verbiedt. Maar het gemeentebestuur zag al gauw de ernst van de situatie in. Zodra bijvoorbeeld een fosforgranaat afbrokkelt en in contact komt met de open lucht, heb je echt een kleine ramp. Zeker als daar wat kinderen omheen staan. Die jongens visten midden in de stad, waar veel fietsers en voetgangers voorbijkomen.”

Vanaf 11 juli 2019 werd magneetvissen daarom in het grootste gedeelte van Amersfoort verboden. Ook Nijmegen, Arnhem, Groningen, Haarlem en Oisterwijk deden dit al. Want de populariteit van het magneetvissen neemt de laatste jaren sterk toe. In 2019 verdubbelde het aantal meldingen bij de EODD van 78 (2018) naar 155, en ook in 2021 kwamen er al 150 meldingen binnen.  Ladiges is daarom voorstander van duidelijke wet- en regelgeving op dit vlak. “Naar de APV grijpen is een zwaar middel. Bestuurders doen dat niet graag, en een verbod moet ook worden gehandhaafd. De politie heeft het erg druk, daarom hebben we de handhaving bij de BOA’s belegd. Maar ook zij hebben veel te doen en minder handhavingsmacht. Niettemin werkt het verbod. Onder magneetvissers ging het als een lopend vuurtje rond dat je voor magneetvissen niet meer in Amersfoort moet zijn.”